Οι ρίζες του 1821 αντλούν τους λυτρωτικούς χυμούς τους από την σοφία των αρχαίων προγόνων, από τους αγίους και μάρτυρες της εκκλησίας μας που αρνήθηκαν την υποταγή, από τους διδασκάλους του γένους, από τους φλογερούς κήρυκες της Φιλικής Εταιρείας, από τα «Δίκαια του ανθρώπου» και τον «Θούριο» του Ρήγα Βελεστινλή.
«Όταν αποφασίσαμε να κάμουμε την επανάσταση – λέει στα 1838 ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης — δεν συλλογιστήκαμε ούτε πόσοι είμεθα, ούτε πως δεν έχουμε άρματα, ούτε ότι οι Τούρκοι βαστούσαν τα κάστρα και τις πόλεις, αλλά ως μια βροχή έπεσε εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας».
Με ένα άνισο, σκληρό, αδυσώπητο, τιτάνιο, αιματηρό, πολύνεκρο, γεμάτο εξάρσεις και αυτοθυσίες αγώνα, καταφέρνουν και βγαίνουν Νικητές!, συντρίβοντας για άλλη μια φορά τις δυνάμεις του σκότους και της βαρβαρότητας.
Όταν ξέσπασε η ελληνική επανάσταση, ένα νησί αφιέρωσε ολόκληρο τον εμπορικό του στόλο -τον τρίτο μεγαλύτερο στην Ελλάδα μετά από εκείνον της Ύδρας και των Σπετσών- στον αγώνα για την απελευθέρωση.
Το νησί αυτό ήταν τα Ψαρά…
Τούτο το μικρό θαλασσοδαρμένο κομμάτι ξηράς, στα χρόνια της τουρκοκρατίας, υπήρξε ο προμαχώνας του Έθνους. Όταν ακόμα, βαθύ το σκοτάδι της σκλαβιάς σκέπαζε βαριά ολόκληρη την Ελλάδα, τα Ψαριανά καράβια, με τις συχνές και ηρωικές καταδρομές τους είχαν γίνει ο τρόμος της Τουρκιάς και ο βραχνάς του σουλτάνου. Και όταν σήμανε η μεγάλη στιγμή του ξεσηκωμού του γένους, το ηρωικό Νησί, με τα θρυλικά μπουρλότα και τους γενναίους ναυμάχους του, βρέθηκε από την πρώτη στιγμή στην πρωτοπορία του αγώνα. Και πρόσφερε τα πάντα. Και έγινε ολοκαύτωμα για την απελευθέρωση της πατρίδας!
Η επανάσταση του 1821 βρήκε τους Ψαριανούς έτοιμους για τον αγώνα. Οι μυημένοι Φιλικοί από το 1818, Ψαριανοί πλοίαρχοι, Νικολής Αποστόλης και Δημήτριος Μαμούνης, υποσχέθηκαν να βοηθήσουν στον αγώνα όπως και όπου χρειαστεί, γι’ αυτό και γύρισαν στα Ψαρά και μαζί μ’ έναν από τους σημαντικότερους Φιλικούς τον Πάτμιο Δημήτριο Θέμελη, ξεκίνησαν την τοπική οργάνωση του Επαναστατικού Αγώνα.
Αυτή η κουκίδα του Αιγαίου, η γενέτειρα του Κωνσταντίνου Κανάρη, του Δημήτρη Παπανικολή και του γνωστού εθνικού ευεργέτη Ιωάννη Βαρβάκη, στις 10 Απριλίου 1821, ύψωσε την σημαία της Επανάστασης. Λευκή και κόκκινη με έναν σταυρό και μια άγκυρα με ένα φίδι τυλιγμένο ολόγυρά της, θύμιζε και θυμίζει προς κάθε κατεύθυνση, την αδάμαστη ελληνική ψυχή!
Όταν έφτασε η πολυπόθητη είδηση της επανάστασης στο νησί, αφού έγινε δοξολογία για την ευόδωση του αγώνα, ένωσαν όλοι τα χέρια και την καρδιά και ορκίστηκαν : «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η ΘΑΝΑΤΟΣ!».
Η κυριότερη αποστολή του Ψαριανού στόλου ήταν η καταδίωξη και καταβύθιση κάθε τουρκικού πλοίου πού θα τολμούσε να διαπλεύσει το Αιγαίο και η ματαίωση κάθε απόπειρας του σουλτάνου να μεταφέρει στρατεύματα με τα πλοία στην επαναστατημένη ηπειρωτική Ελλάδα. Αυτή η συστηματική και αποτελεσματική επαγρύπνηση των Ψαριανών, υπήρξε ἡ σπουδαιότερη συμβολή στην επανάσταση του 1821.
Από τότε, ένας ιερός βράχος, η «Ολόμαυρη Ράχη», στέκεται στους αιώνες, σιωπηλός μάρτυρας της μεγάλης θυσίας, επιβλητικό και αθάνατο μνημείο του ολοκαυτώματος, αιώνιο σύμβολο της αδούλωτης Ελληνικής Ψυχής.
Όπως τότε, έτσι και σήμερα έχουμε να αντιμετωπίσουμε προκλήσεις που προσπαθούν «να κάνουν στάχτη έναν λαό ̟που είναι αιώνια φλόγα…».
Ας ευχηθούμε, τα μηνύματα του ηρωικού αγώνα των προγόνων μας, να φωτίσουν και πάλι όλους εμάς και σε κάθε σύγχρονη πρόκληση, ας φωνάζουμε όλοι μαζί τα λόγια του ποιητή : «Ξυπνάτε, σεις που κοίτεσθε, ξυπνάτε όσοι κοιμάστε, το θάνατο όσοι εγεύτητε, τώρα ζωή χορτάστε….»